Een eerste kennismaking
In dit artikel wordt een korte theoretische uiteenzetting gegeven over het mensbeeld van Psychosynthese.
Het proces van Psychosynthese kan je zien als het maken van een innerlijke ontdekkingsreis.
Wanneer je jezelf gaat onderzoeken en/of de relatie met de ander mens(en) daarbij wil betrekken is het goed te weten van waaruit je vertrekt en waar je naar toe onderweg bent. Binnen Psychosynthese hanteert een mensbeeld dat visueel weergegeven wordt in de vorm van het ei-diagram van Assagioli. Het ei-diagram weerspiegelt een sterk vereenvoudigde weergave van de menselijke psyche. In werkelijkheid is de menselijke psyche een ingewikkeld samenspel van complexe processen en functies.
“Het Ei-diagram van Assagioli”
- Het lagere onbewuste
- Het middelste onbewuste
- Het hogere onbewuste
- Het veld van bewustzijn/ het dagbewustzijn
- Het ‘ik’, het bewuste of lagere zelf
- Het hogere Zelf
- Het collectieve onbewuste
De verschillende gebieden in het ei-diagram worden door stippellijnen van elkaar gescheiden. Binnen de psyche van de mens is er namelijk geen sprake van een duidelijke scheiding tussen de gebieden. Er is echter wel steeds sprake van een voortdurende en dynamische uitwisseling van inhouden tussen alle gebieden of niveaus.
Het lagere onbewuste
Het lagere onbewuste omvat onder andere de onderdrukte angsten en complexen die geladen zijn met intense emoties. De angst voor deze inhouden houdt de mens in de greep en heeft een remmende werking op het menselijke handelen. Deze remmende werking is erop gericht de gevoelens die samenhangen met ontstaan van deze inhouden uit het bewustzijn te weren. Uiteindelijk vormt de mens rondom deze inhouden onbewuste gedragspatronen ofwel vicieuze cirkels. Het onderdrukken van deze inhouden gaat gepaard met het verlies van psychische energie. Een van de eerste doelen van psychosynthese is de invloed van de inhouden van het lagere onbewuste op het menselijke gedrag te verminderen. Dit kan door ze om te vormen en te gebruiken ten behoeve van het verdere proces van bewustzijnsontwikkeling.
Het middelste onbewuste
Het volgende gebied betreft ”het hart” van het ei-diagram, het middelste onbewuste. Het is een gebied waar hoog en laag elkaar ontmoeten en waar zich in het midden nog een ‘apart’ gebied bevindt met in de kern daarvan het ‘ik’. Het gebied van het middelste onbewuste “is opgebouwd uit dezelfde psychische elementen als ons waakbewustzijn, en is gemakkelijk voor dit laatste toegankelijk. In dit innerlijke gebied worden onze verschillende ervaringen verwerkt en worden de gewone activiteiten van ons denken en van onze verbeelding verder uitgewerkt en ontwikkeld in een soort van psychische zwangerschap, voordat ze in het licht van ons bewustzijn geboren worden.” (Assagioli). In dit gebied “zweven” de diverse inhouden vanuit de verschillende andere gebieden waarvan we ons (nog) niet bewustzijn, maar waartoe we met gebruikmaking van de wil toegang kunnen hebben. Soms duurt het even voordat we ‘contact’ hebben met deze inhouden, soms verschijnen de inhouden spontaan aan de oppervlakte van het bewustzijn. Het waarnemen van de inhouden geschiedt vanuit van het centraal gelegen veld van het bewustzijn.
Het Hogere Onbewuste
Het gebied juist boven het middelste onbewuste wordt gevormd door het hogere onbewuste. Het hogere onbewuste is een weerspiegeling van de bron van al het goede in de mens. Dit gebied wordt zelden betreden echter zodra de mens zelfbewuster wordt, zal hij in toenemende mate openstaan voor de inhouden uit dit gebied. Deze inhouden worden gekenmerkt door de bijbehorende gevoelens van (de universele liefde) voor de medemens, tederheid en schoonheid. Dit aanwezige potentieel wordt echter als reactie op pijnlijke en traumatische ervaringen onderdrukt en komt daardoor niet of sterk vervormd tot uitdrukking. Uit angst kruipt de mens terug in zijn schulp of wordt vanuit een tegengestelde reactie juist ongevoeliger. Het gevolg van dat laatste is dan een gewelddadige uitdrukking van liefde.
Het veld van bewustzijn en het 'ik' als centrum van bewustzijn
Het meest centrale gebied wordt gevormd door het veld van bewustzijn, ofwel de persoonlijkheid. Het is dit deel van het bewustzijn waar de mens zich rechtstreeks van bewust is. Door middel van dit bewustzijn wordt de mens zich gewaar van een aanhoudende stroom van lichamelijke gewaarwordingen, emoties, impulsen, beelden, gedachten, gevoelens. Het zich verbinden met de inhouden van het bewustzijn wordt identificatie genoemd. Voor veel mensen voltrekt het leven zich vanuit het waarnemen vanuit een beperkt gebied van het bewustzijn. Hoe minder zelfinzicht, hoe kleiner dit veld van bewustzijn is. De mens beschikt echter over het vermogen het bewustzijn uit te breiden en zich te bekwamen in het beoordelen, analyseren, omvormen en benutten van deze stroom ten behoeve van het hogere doel van Zelfrealisatie.
Het waarnemen van deze inhouden geschiedt vanuit het ‘ik’, of het zelf, het centrale punt binnen de persoonlijkheid. Het ‘ik’, wordt vaak verward met de persoonlijkheid, maar is toch totaal anders. Het betreft het subtiele onderscheid tussen enerzijds de stroom van inhouden van het bewustzijn en anderzijds het vaste punt dat deze inhouden waarneemt. Het ‘ik’ wordt doorgaans geïdentificeerd met de voortdurende stroom van psychische inhouden. Het is dan niet mogelijk onderscheid te maken tussen het ‘ik’ en deze inhouden. Een bewuste ervaring van ‘ik’ is echter een ervaring van vrijheid en keuze.
De verbinding tussen ik en Zelf, een vitale levensader
In het ei-diagram loopt vanuit het ik een stippellijn omhoog. Het is een vitale levensader die het ik verbindt met de eerder genoemde innerlijke bron van Liefde en Wil, het Zelf. Het ‘ik’, is een afspiegeling, of projectie van dit Zelf op het niveau van de persoonlijkheid. Het ik fungeert als spiegel voor de inhoud van het Zelf. Van nature is deze innerlijke verbinding vitaal, sterk en krachtig, in de praktijk is de verbinding echter verminderd of beschadigd geraakt door eerdere levenservaringen en confrontaties in het leven.
Het herstellen van vitaliteit
Een doelstelling van psychosynthese is de wederopbouw, het herstellen en versterken van deze vitale levensader waardoor de energie vanuit het Zelf naar de persoonlijkheid kan uitstromen.
Het Zelf kan op verschillende manieren worden ervaren. De individuele mens kan door middel van dromen, religieuze beleving en invallen van creativiteit plotseling kennis nemen van de inhouden die van het Zelf afkomstig zijn. Een andere vorm betreft het spiritueel ontwaken: een directe ervaring van Zelfbewustzijn.
Het Zelf
Het Zelf vertegenwoordigt het hoogste punt binnen het ei-diagram en vormt een verbindende schakel met de directe en verder weg gelegen omgeving. Enerzijds richt het Zelf de energie omlaag in de richting van de persoonlijkheid en anderzijds richt het de blik omhoog en maakt het contact met het Universum.
Het Collectieve onbewuste
Het ei-diagram is aan de buitenzijde omgeven door een stippellijn of membraan. Door dit membraan heen is er een voortdurende actieve uitwisseling mogelijk met de omgeving. Het bewustzijn is zo wel onderscheiden maar niet afgescheiden van deze omgeving van het collectieve onbewuste en vormt de basis van ons individuele bestaan.
Een nog verdere en diepere verbinding
In de ijzige koude op 5250 meter hoogte werd het stil en rond middernacht was ik getuige van een alomvattend schouwspel van vele, vele lichten die als vriendelijke en doortastende ogen leken neer te zien.....te willen spreken... en tot de verbeelding spraken...hoe is dit Alles mogelijk?
Vanuit de verte lonkt een mysterie, het Universele Zelf. De bron van Al het Leven. Het uiteindelijke streven is een versmelting met dat Zelf of opperste synthese. Psychosynthese onderkent het bestaan van een mysterie en het streven naar deze totale eenwording, maar doet daar geen feitelijke uitspraken over.
Weer terug naar Over Psychosynthese